In een sector die voortdurend in beweging is, worden de afwegingen van pensioenfondsen steeds complexer. Van de invoering van de Wtp, het beoordelen van investment cases tot het evalueren van de invulling van een aandelen- of vastgoedmandaat: het gevraagde kennisniveau van bestuurders is hoog. Op het gebied van beleggingen werken pensioenfondsen intensief samen met fiduciair managers, vermogensbeheerders, consultants en andere dienstverleners. Die samenwerking is waardevol, maar alleen als het bestuur voldoende countervailing power kan bieden.
Wat is countervailing power?
Het begrip countervailing power werd geïntroduceerd door de econoom John Kenneth Galbraith. Zijn stelling: elke machtsconcentratie heeft een tegenmacht nodig om in balans te blijven. Of het nu gaat om overheden versus bedrijfsleven of werkgevers versus vakbonden, macht functioneert alleen als het in evenwicht is. Als er geen evenwicht is, zal de machtsverhouding uit balans raken en kunnen dominante partijen hun positie te veel in hun voordeel gebruiken. Dit kan leiden tot ongelijkheid en inefficiëntie.
Wat vraagt dit van pensioenfondsen?
In de pensioensector draait countervailing power om de inhoudelijke weerbaarheid van pensioenfondsen tegenover gespecialiseerde externe dienstverleners. Fiduciair managers, vermogensbeheerders, consultants en andere dienstverleners brengen veel kennis en invloed mee. Het is aan het bestuur om deze adviezen te begrijpen, kritisch te toetsen en binnen de juiste strategische context te plaatsen.
Dat vraagt meer dan betrokkenheid. Het vereist diepgaande kennis, scherpe oordeelsvorming en de positie om invloed uit te oefenen. DNB is hierin helder: een pensioenfonds moet aantoonbaar “in control” zijn. Alleen dan maken fondsen verantwoorde keuzes én leggen zij goed onderbouwd verantwoording af. Countervailing power is daarmee geen abstract begrip, maar een randvoorwaarde voor professioneel bestuur.
Meer dan controle: inhoudelijk sturen
Countervailing power wordt nog weleens verward met (tweedelijns) risicomanagement. Beide zijn gericht op beheersing, maar countervailing power is veel breder. Waar risicomanagement zich richt op procesbewaking en compliance, draait countervailing power om inhoudelijk dialoog, gevoed door kennis en expertise op het gebied van best practices in de sector. Meedenken, reflecteren en richting geven als volwaardig gesprekspartner.
Wat als countervailing power ontbreekt?
In de praktijk schiet countervailing power tekort wanneer er sprake is van een structurele kenniskloof, een sterke afhankelijkheid van externe experts, een zwakke organisatorische inbedding of een scheve machtsverhouding ten opzichte van grote, goed geïnformeerde fiduciair managers of vermogensbeheerders.
Voorstellen van buitenaf worden dan te snel en zonder kritische toetsing overgenomen. Pensioenfondsen raken de regie kwijt en kunnen onvoldoende tegengas geven. Het gevolg: eenzijdige risicoweging, een minder grondige toetsing van beleidsvoorstellen en beperkte reflectie op complexe beleggingsconstructies. Als bovendien de ruimte ontbreekt om beleid te bevragen of alternatieven te overwegen, dreigt beleidsafhankelijkheid en daarmee verlies van de eigen regierol.
Wat doet AF Advisors op dit vlak
AF Advisors ondersteunt en adviseert pensioenfondsen bij het versterken van hun countervailing power, niet enkel als concept, maar als pragmatisch en inhoudelijk fundament onder professioneel bestuur. In een omgeving waarin specialistisch advies steeds dominanter wordt, zorgen wij ervoor dat pensioenfondsen stevig gepositioneerd blijven: kritisch, goed geïnformeerd en besluitvaardig. Wij ondersteunen onder meer met:
- Versterking van kennis en besluitvorming binnen besturen en commissies.
- Inrichting van het beleggingsbeleid, inclusief investment cases, manager selecties en invulling van mandaatstructuren getoetst op uitgangspunten, consistentie en belangenafweging.
- Onafhankelijke evaluaties van de uitvoering van het beleggingsbeleid, gericht op uitvoerbaarheid, governance en aansluiting bij de langetermijnstrategie.
- Doorlichting van duurzaamheidsbeleid en -implementatie, waarbij ESG-integratie en impactdoelen concreet worden beoordeeld op zowel beleid als praktijk.
- Grip krijgen op ontwikkelingen in wet- en regelgeving en de implicaties daarvan voor pensioenfondsen middels periodieke updates of ad hoc als sparringpartner.
- Ondersteuning bij operationele vraagstukken, waaronder PUO- en TOM-trajecten.
Zo zorgen we ervoor dat het bestuur niet alleen de juiste vragen stelt, maar ook zelfbewust richting geeft aan het beleid.
Externe opinie op evaluatie aandelenmandaat voor een Nederlands pensioenfonds
Een middelgroot Nederlands pensioenfonds heeft AF Advisors gevraagd om een externe opinie uit te voeren op de driejaarlijkse evaluatie van het aandelenmandaat, uitgevoerd door haar fiduciair en tevens vermogensbeheerder. Doel van de opdracht was om de kwaliteit en onderbouwing van de evaluatie kritisch te toetsen, en te bepalen of strategische keuzes passend zijn binnen de langetermijnstrategie van het fonds.
AF Advisors heeft het volledige evaluatieproces beoordeeld en verdiepend onderzoek gedaan naar strategische uitgangspunten, operationeel vermogensbeheer en de invulling van maatschappelijk verantwoord beleggen. Op basis van analyse, interviews en aanvullende vragen is een onafhankelijk rapport opgesteld met concrete aanbevelingen. Daarbij is ruimte gesignaleerd voor verbetering in de onderbouwing van strategische keuzes, zoals actief versus passief beheer, en de duurzame invulling van de core-satellite portefeuille. Ook zijn er mogelijkheden geïdentificeerd om de invulling van de beleggingsstructuur nog beter aan te laten sluiten, met fiduciaire onafhankelijkheid als uitgangspunt.
Onze kracht lag in het combineren van inhoudelijke scherpte met een onafhankelijke, frisse blik. Zo brachten we nuance aan in de beoordeling van bijvoorbeeld de keuze voor actief beheer en de duurzaamheidsambities binnen het core-satellite mandaat.
Dit project onderstreept het belang van voldoende ‘countervailing power’ van de klant ten opzichte van de fiduciair manager. De lessen zijn breed toepasbaar binnen de sector, zeker nu transparantie, duurzaamheid en de Wtp hogere eisen stellen aan beleid én verantwoording.
